Fred Pentland was een bekende voetballer aan het begin van de twintigste eeuw. Een begenadigd clubspeler op het hoogste Engelse niveau en in 1909 speelde hij zelfs vijf interlands. Een man met ervaring dus. Niet verwonderlijk dat hij meeging in de slipstream van Engelse coaches die vlak voor de Eerste Wereldoorlog de overstap naar het Europese vasteland maakten.

Hij werd in mei 1914 coach van het Duitse Olympisch elftal. Het land waar het Britse rijk een paar maanden later mee in oorlog zou raken. In augustus zat hij plotsklaps opgesloten in vijandelijk gebied. Maar hij was niet de enige van Britse komaf die door het Duitse rijk doolde. Engelsen waren in trek om het spel te leren aan de continentalen. Maar de oorlog maakte aan dit missionariswerk een einde. Velen Britse voetbalcoaches werden op Duits grondgebied opgepakt en ondergebracht in kamp Ruhleben onder de rook van Berlijn.

Voetbal was waar het om draaide in het kamp. Men snakte zelfs zo erg naar een goede pot voetbal dat 24 uur nadat het kamp was geopend er al een bal rolde. Met Pentland als een van de grote organisatoren werd er een competitie opgezet. Teams kwamen tegen elkaar uit onder de namen Tottenham Hotspurs en Manchester Rangers. Doelen werden eerst geïmproviseerd, maar in de lente van 1915 was er een heus speelveld. De kampstrijd kon nu helemaal los gaan.

Interland in het kamp

Er werd in 1915 een competitie gespeeld tussen verschillende elftallen en er was zelfs een interland tussen Engelse gevangenen en mannen die elders vandaan kwamen. Het publiek stond massaal langs de lijnen omdat er eindelijk een verzetje was. Van de vijfduizend krijgsgevangenen zaten er elke wedstrijd minstens duizend aan de kant. Klaar voor een ouderwets potje kick & rush. Het bracht naast verzet ook sentiment. Een heimwee naar het eigen vaderland.

Fred Pentland | Foto: FA

Men ging zelfs zo op in het spel dat er in september 1915 een spelregelboek kwam. De kampcommandant liet het printen in Berlijn en had als titel: Handbook of the Ruhleben Football Association. Er stonden interviews in, spelersbiografieën en tactische aanwijzigingen. Vooral dat laatste is bijzonder. Het kwam in die tijd nog niet veel voor dat tactiek schriftelijk werd besproken. Vooral Pentland doopte de pen vaak in de inktpot. Samen met mede-oud-international Steve Bloomer discussieerde hij over alles wat binnen de lijnen van het spelletje viel. Ze konden zich niet bevroeden dat dit hun toekomst zou bepalen.

Atletico Madrid

Na de bevrijding van het kamp in 1918 trok Pentland verder door Europa. Hij was in de jaren twintig en dertig trainer van Atletico Madrid en Athletic Bilbao en werd zelfs twee keer Spaans landskampioen met die laatste club.. Ook Bloomer liet zien iets te hebben gehad aan de onderonsjes met Pentland. Zo kon Bloomer onder andere Blauw-Wit uit Amsterdam op zijn cv schrijven. Pentland zou uiteindelijk met Bilbao twee keer kampioen van Spanje worden. Iets wat hij op die meidag in 1914, toen hij voor het Duitse Olympisch voetbalelftal tekende, nooit had kunnen voorzien.

Meer lezen over het kampvoetbal in Ruhleben. De ondergewaardeerde Paul Brown schreef er een boek over.