Als er iemand is wiens voetbalcarrière is gekenmerkt door de Tweede wereldoorlog, dan is het wel die van Hans Pesser. De in Wenen geboren spits heeft een prijzenkast en carrièrepad die het Oostenrijk van voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog laten zien. Een chronologische geschiedenis die zich het makkelijkst laat lezen als: Oostenrijk-Hongarije werd Oostenrijk, werd Ostmark en vervolgens weer Oostenrijk.
Pesser, geboren in 1911, beleefde zijn kleuterjaren tijdens de Eerste Wereldoorlog. De Radetzkymars, die de tonen van zijn prille jeugd vormden, verstomde na Versailles. De muziek die tijdens het Oostenrijk-Hongaarse Rijk door elke stad schalde, ging over in het geroezemoes van de Weense koffiehuizen.
Waar de Radetzkymars het symbool was voor de eenheid van vóór de Eerste Wereldoorlog, waren de koffiehuizen juist bronnen van diversiteit na die tijd. Oostenrijk had in de jaren twintig en dertig een grillig politiek klimaat waarin economische malaise, politieke tegenstellingen en geweld de boventoon voerden. Juist in die sfeer ontspon zich misschien wel het beste Europese landenteam van voor de Tweede Wereldoorlog.
Mitropacup
Het Oostenrijkse Wunderteam kwam voort uit die koffiehuizen. Midden jaren twintig had Oostenrijk de eerste profcompetitie op het Europese vasteland. In de koffiekamers kwamen spelers, trainers en fans bijeen. Iedere club had zijn eigen taverne. Daar werden tactieken bepaald, opstellingen gemaakt en ideeën bedacht.
In die sfeer groeide de jonge Pesser op. Hij werd lid van Rapid Wien en debuteerde daar op achttienjarige leeftijd. De aanvaller was hierdoor deelgenoot van de beste periode in het Oostenrijkse clubvoetbal. De Mitropacup (een verre voorloper van de Europacup) was menigmaal prooi voor een Oostenrijks team en binnen de stadsgrenzen vochten de verschillende Weense teams voor vaak meer dan 50.000 mensen hun duels uit.
In 1935 speelde Pesser pas zijn eerste interland. Het Alpenland beschikte over te veel goede aanvallers, waardoor hij relatief laat deel uitmaakte van het keurkorps van bondscoach Hugo Meisl. Nadat het Wunderteam op het WK van 1934 hopeloos faalde, kwam er ruimte voor nieuwe spelers. Pesser greep zijn kans en op 23-jarige leeftijd debuteerde hij in zijn thuisstad tegen Italië.
Anschluss
Hij zou uiteindelijk zeven interlands spelen. Toen verstoorde Hitler bruut zijn Oostenrijkse interlandloopbaan. Op 13 maart 1938 rolden de Duitse tanks Oostenrijk binnen. In zijn streven naar het Groot-Duitse Rijk had Hitler het voorzien op de Alpenstaat. Hij annexeerde het land en de Anschluss was een feit. Oostenrijk was vanaf dat moment niet meer dan een Duitse provincie met de naam Ostmark.
Zowel Duitsland als Oostenrijk hadden zich toen al wel geplaatst voor het wereldkampioenschap van 1938. Oostenrijk moest de deelname afzeggen omdat het nu een gedeelte van Hitlers Derde Rijk was. Aan de Duitse bondscoach Sepp Herberger de taak om één team te smeden van de Duitse en Oostenrijkse internationals.
Beide teams speelden nog één interland apart van elkaar. Duitsland tegen Engeland, op zaterdag 14 mei, en Oostenrijk een dag later tegen Aston Villa. Beide potten waren in Berlijn. Echter, om tactische redenen werd Pesser geruild met de Duits international Jakob Streitle. Zo was Pesser de eerste Oostenrijker die namens Duitsland in actie kwam. Hij scoorde die wedstrijd ook meteen. Engeland won uiteindelijk met 3-6.
Pesser mocht zich, net als acht andere mannen uit Wenen, opmaken voor het WK. In de basisopstelling van de eerste wedstrijd tegen Zwitserland verschenen vijf Oostenrijkers, waaronder Pesser, in het veld. Onderling konden de spelers het niet goed vinden. De Oostenrijkers waren profs terwijl de Duitsers op amateurbasis speelden. Daarnaast waren de Duitsers gewend om in een ander systeem te spelen dan de Oostenrijkers. De wedstrijd tegen Zwitserland eindigde na verlenging in 1-1. Wel speelden de Duitsers het laatste half uur met een man minder. Pesser was in de 94ste minuut uit het veld gestuurd vanwege een harde overtreding. Penalty’s nemen na 120 minuten spelen bestond nog niet, dus vijf dagen later volgde er een replay. Zwitserland liet een Duitsland zonder Pesser kansloos: 4-2. Het potentiële topteam lag er na één ronde uit op het WK.
Ernst Happel
Rapid Wien speelde ondertussen mee in de Duitse voetbalcompetitie en ook daar konden ze de toch al imposante prijzenkast prima aanvullen. In het eerste jaar na de Anschluss werden ze meteen Duits bekerwinnaar. Daar kwam in 1941 ook nog eens een landstitel bij. Het blijft een opmerkelijke voetbalfeitje: Rapid Wien staat ten alle tijden als Duits landskampioen in de boeken. Omdat First Vienna FC in 1943 ook de Duitse beker won, zijn Wenen, Essen en München de enige drie steden met twee Duitse bekerwinnaars. Een feitje dat het goed doet bij voetbalquizen, maar waar Pesser waarschijnlijk niet veel aan had.
De Oostenrijker sloot zijn carrière een jaar na het landskampioenschap af om zich vervolgens op het trainerschap te richten. Hij werd eindverantwoordelijke bij zijn grote liefde. Hij stond aan het roer bij Rapid Wien in de periode 1945-1953. Oostenrijk was toen nog een bezettingszone van de geallieerde machten, maar had wel zijn eigen competitie. Hij haalde in die periode als trainer vier landskampioenschappen. Zijn verlengstuk op het veld zou later de voetbalwereld eigenhandig veranderen. Ernst Happel zette de lijnen uit. De latere ADO- en Feyenoord-trainer zag in zijn oude leermeester een groot voorbeeld. Van Pesser wordt dan ook wel eens gezegd dat hij één van de vele vaders is van het Nederlandse totaalvoetbal.
In 1953 maakte Pesser de overstap naar Wiener Sport Club, waar hij eind jaren vijftig nog tweemaal landskampioen werd. Oostenrijk was inmiddels de staat geworden die wij nu kennen en Pesser werd in de nadagen van zijn carrière nog een erebaantje gegeven. Hij was in de jaren 1967 en 1968 bondscoach van het land dat hij door oorlog in vele hoedanigheden had meegemaakt. Het land dat aan het einde van zijn voetbalcarrière eindelijk tot rust was gekomen.
