Officieel dragen de meeste Spanjaarden zowel de achternaam van de vader als die van de moeder. Het is bijvoorbeeld voluit Sergio Busquets Burgos. Omdat het gemeengoed is om de familienaam van de moeder achterwege te laten, hoor je commentatoren alleen Busquets roepen als ze in euforie een pass van de middenvelder bejubelen. Bij Spaanse scheidsrechters ligt dat anders. Als Antonio Mateu Lahoz in beeld is, wordt zowel de achternaam van zijn vader als die van zijn moeder in de microfoon geroepen. Dat hebben we aan Franco te danken.
In het land van dictator Francisco Franco was Angel Franco een 31-jarige talentvolle scheidsrechter. Om zijn talent te testen, mocht hij op 9 maart 1969 de topper op het Spaanse tweede niveau, tussen Sevilla en Sporting Gijón, fluiten. Tijdens dat duel weigerde hij een strafschop te geven aan de thuisploeg, waardoor de wedstrijd in 3-3 eindigde. Sevilla was in de race voor het kampioenschap en het publiek in Estadio Ramón Sánchez Pizjuán kon maar moeilijk leven met de puntendeling. De supporters scandeerden de achternaam van Franco in samenhang met wat minder vleiende woorden. Ook de plaatselijke kranten hadden in de koppen een plekje vrij voor de naam Franco in combinatie met een belediging.
Stil protest via achternaam
Vaker werden naamgenoten van de dictator negatief opgevoerd in de Spaanse media. Met dubbelzinnigheden konden journalisten stil protesteren tegen het regime. De spreekkoren en krantenkoppen na Sevilla – Gijón waren echter een kantelpunt. Ze werden door de dictator en zijn aanhang gezien als een belediging. De machthebbers zochten naar een mogelijkheid om soortgelijke gevallen in de toekomst de kop in te drukken.
In het regeringscentrum zag men ook in dat Angel Franco talent had om in het zwart over het veld te lopen. Hem zijn fluit afpakken was daardoor geen optie. De Spaanse voetballiefhebbers zouden meteen doorhebben dat het om een actie tegen een specifieke scheidsrechter zou gaan. Men wilde niet kleinzerig overkomen.
Overlijden Franco zorgt voor stroomverstelling loopbaan
Als oplossing werd er een dictaat aan de Spaanse voetbalbond opgelegd. Alle Spaanse scheidsrechters moesten voortaan onder zowel de achternaam van hun vader als die van hun moeder fluiten. Mochten kranten hun kolommen vullen met een stil protest of een venijnige uithaal, dan stond er in het geval van scheidsrechter Angel Franco voortaan Franco Martínez in plaats van Franco.
Toch was voor de fluitende dertiger de kous niet af. Hoewel talentvol, moest hij wachten tot de dood van de dictator voordat hij echt belangrijke duels kreeg. De Copa del Rey, oftewel het Spaanse bekertoernooi, heette tijdens het Franco-regime nog Copa El Generalísimo. De finales van dit voetballende eerbetoon aan de generaal, gingen uit voorzorg, steevast aan Angel Franco voorbij. Men wilde bij dit soort wedstrijden alle risico’s op protest of hoon vermijden.
Nadat de despoot in 1975 overleed, kwam de loopbaan van Angel Franco pas echt op gang. Tijdens het wereldkampioenschap van 1978 in Argentinië stond hij meermaals op het veld. Zo zag hij onder andere hoe Ernie Brandts tegen Italië in eigen doel schoot en in dat van de tegenstander. Ook de Spaanse bekerfinale mocht hij alsnog drie keer leiden. De beroemdste uit de geschiedenis hoorde daar ook bij. De schoppartij tussen Barcelona en Athletic Bilbao in 1984.
