Dilemma’s die ik tegenkom bij het gebruik van AI bespreek ik op mijn blog. Wellicht hebben andere journalisten dezelfde problemen, weten lezers een oplossing, of leidt het tot een mooie informatiewisseling. Hieronder dilemma 1: Bronvermelding bij door AI gegenereerde afbeeldingen
Op een doelloze avond zat ik te spelen met de afbeeldingsgenerator Midjourney. Een van de opdrachten die ik gaf was: maak een afbeelding van Manchester City-voetballer Nathan Aké als Rembrandt. Na een minuut verschijnt het plaatje dat onder deze alinea staat: de hedendaagse voetbalster als zeventiende-eeuwse schilder. Duidelijk is te zien dat de AI-applicatie een aantal (zelf)portretten van Rembrandt heeft gebruikt om tot het resultaat te komen en ook dat er foto’s van Aké als bron dienen. Welke foto’s en schilderijen bij het maakproces precies zijn gebruikt is echter de vraag. Dat bracht mij tot de vraag: welke bron zet je in je fotobijschrift als je een gegenereerde afbeelding gebruikt?
De meest makkelijke manier is alleen naar Midjourney (of een ander AI-programma) verwijzen. Die manier van vermelden heb ik zelf bij de Aké-als-Rembrandt-afbeelding gebruikt. Een methode die eigenlijk overbodig is. Omdat ik een betaalde versie heb, ben ik volgens de gebruikersvoorwaarden in principe eigenaar van de gegenereerde afbeelding.
Alleen wil je in de journalistiek zo open mogelijk zijn over je bronnen. Collega’s met wie ik over deze kwestie sprak, opperden om ook de prompt, oftewel de opdracht die je hebt gegeven, in de bronvermelding te noteren. In het geval van Aké kan dat nog wel. Dat zou er zo uitzien:
Manchester City-ster Nathan Aké als Rembrandt | Afbeelding: Midjourney (prompt: A portrait of Manchester City-footballer Nathan Aké in the style of Rembrandt)
Volgende probleem wordt: wat als je een langere prompt gebruikt? Je vult bijvoorbeeld in wat voor soort camera je wil dat Midjourney ‘gebruikt’, met welke lenzen het kiekje wordt ‘geschoten’, moment van de dag, dat er een tekening of foto wordt gegenereerd, stijl waarin de afbeelding moet worden gemaakt, welk decennium het tafereel zich moet afspelen. Als voorbeeld een prompt dat ik heb gebruikt voor onderstaande foto.
An immersive scene capturing a nostalgic journey, reminiscent of the 1930s cartoon style. In the foreground, arrange a collection of vintage newspapers neatly stacked on a wooden table. A steaming cup of coffee sits beside the newspapers, emanating a comforting aroma. The newspapers showcase bold headlines and eye – catching illustrations, resembling the classic comic art of the era. The scene is bathed in warm, sepia – toned lighting, evoking a sense of nostalgia and adventure. The composition should emphasize the intricate details of the newspapers and the textures of the wooden table. On the background there’s a window, you can see that is al lovely day in spring. Shot with a vintage film camera, such as a Leica M3, using a 50mm lens, f/ 2. 8 aperture, and Kodak Tri – X film for a grainy, authentic feel. Feel free to adjust any parameters or add more specific details as per your preferences. –v 5
Die lap tekst kan je niet zomaar even kwijt in een fotobijschrift. De optie is om een plusje/lees meer/spoiler toe te voegen aan de bronvermelding of onderaan een artikel de hele prompt neer te zetten. Deze optie geeft tenminste al duidelijkheid over welke opdracht Midjourney heeft meegekregen.
Alleen de bronnen waaruit Midjourney put voor een afbeelding blijven onduidelijk. Wat het journalistiek inzichtelijk maken bemoeilijkt. Er zijn in de Verenigde Staten al enkele rechtszaken waarbij kunstenaars zeggen dat AI-programma’s misbruik van hun auteursrecht hebben gemaakt. In januari klagen bijvoorbeeld de artiesten Sarah Andersen, Kelly McKernan en Karla Ortiz Midjourney aan. Het trio beweert dat het programma ongeoorloofd gebruik maakt van hun werken om de zo de systemen te trainen, waarmee uiteindelijk afbeeldingen in de stijl van bijvoorbeeld Ortiz kunnen worden gemaakt.
Het zorgt voor een dilemma als je gebruik maakt van een applicatie als Midjourney. Hoe schrijf je het aan en hoe ben je het meest transparant. Voor universiteiten die de APA-stijl gebruiken is er al één richtlijn. De notitie die de meeste academici dienen te gebruiken ziet er als volgt uit:
Afbeelding gegenereerd met de prompt ”Elephant in the style of Van Gogh” door Midjourney, inc. Midjourney, 2023
Omdat Universiteiten universeel dezelfde, of enigszins op elkaar lijkende, annotatie gebruiken is dit voor de wetenschap een uiterst makkelijke manier van bronvermelding. Alleen voor de journalistiek gaat die vlieger niet op. Elke medium heeft zijn eigen manier van bronvermelding en afbeeldingsonderschrift. De ene website schrijft puur in het bijschrift wat er op het plaatje te zien is, terwijl sommigen kranten een journalistiek verhaal onder een foto zetten.
In de journalistiek wil je (zeker bij realistische) door AI gegenereerde foto’s zo helder mogelijk naar je publiek communiceren hoe de afbeeldingen tot stand is gekomen. Alleen al om bedrog te voorkomen. Dit zorgt voor een dilemma:
- Maak je gebruik van gegenereerde afbeeldingen als je niet weet met welke bronnen ze tot stand zijn gekomen?
- Als je er gebruikt van maakt, verwijs je dan alleen naar Midjourney of ook naar je prompt?
Ik weet het antwoord niet. Vooralsnog gebruik ik alleen Midjourney als bron. Volgens het bedrijf ben ik toch de eigenaar van de foto.
Steun mijn journalistiek met een Tikkie:
